رفتار مناسب با سالمندان

آیا تا به حال به سالمندان اندیشیده‌اید؟

آیا نیازهای آنان را با امکانات موجود وفق داده‌اید؟

چگونه باید با سالمندان رفتار کرد؟ از پرستاری آنها چه می دانید؟ مراقبت های ویژه سن آنها چیست؟

چطور می توان با مشکلات جسمی و روانی انها کنارآمد؟

مهترین نیازهای سالمندان چیست و چگونه می توان آنها را مرتفع ساخت؟

در ادامه این یادداشت، به نکات مهمی برای ارتباط و مراقبت از سالمندان اشاره می کنیم:

با سالمندان همیشه در ارتباط  باشید

رنج تنهایی و نادیده گرفته شدن برای بسیاری از سالمندان درد جانکاهی است که حس غمگینی و کنار گذاشته شدن را القا می کند. برای پرهیز از تجربه این وضعیت، لازم است سالمندان در کنار فرزندان ونوه هایشان نگهداری شوند و یا در صورت لزوم در خانه خود، تحت مراقبت یک پرستار امین و متعهد باشند.

حمایتی که از روابط اجتماعی با خانواده، دوستان، بستگان و همکاران ایجاد می شود نقش مهمی در حفظ سلامت روان سالمندان دارد، مثلا تحقیقات نشان داده است سالمندانی که در گروههای اجتماعی فعالی شرکت دارند علایم آلزایمر را دیرتر از افراد منزوی و گوشه گیر نشان می دهند؛ بنابراین شرکت در گروه‌های مختلف، فعالیت‌های داوطلبانه اجتماعی، قدم‌زدن با دوستان،‌ بازی‌های ورزشی و سرگرمی‌های مناسب، رفتن چند روزه به تعطیلات و …  برای این موضوع بسیار کمک‌ کننده است.

بپذیرید سالمند، کودک نیست

برخی از سالمندان به علت ناتوانی و بروز برخی از مشکلات جسمانی و یا غلبه اختلالات روانی – عاطفی دچار نوعی بازگشت به دوران کودکی شده و حالاتی از خودمداری و خودخواهی، لجبازی و مقاومت توأم با اصرار، بی نظمی در رفتار و منش شان پدیدار می شود، حالاتی که به علت تغییرات طبیعی سالمندی در آنان عارض شده است.

به موجب همین  حقیقت آشکار نیز، گاه نگرش مراقبت فرزندان از والدین سالخورده شان کاملا متضاد با سن آنان است، گویی فراموش می کنیم  که  ما هیچ وقت نمی توانیم والد پدر و مادرمان باشیم!

متاسفانه، برخی از فرزندان در قبال والدین سالخورده کودک نما، دست به اعمالی می زنند و یا به گونه ای سخن می گویند که نه تنها منزلت آن سالمند ناتوان زیرسوال می رود بلکه روح حساس او به شدت جریحه دار می شود؛ البته اگر چه شاید سازگاری با چنین شرایطی سخت و گاه طاقت فرساست، اما لازم است بدانیم هرگز شایسته نیست با سالمندان چون کودک رفتار کنیم و باید و نبایدهای رفتاری و کلامی شان را متذکر شویم، چه بسا توجه و مراقبت از شان و رتبه سالمندان، اولین وظیفه مهم فرزندان و اطرافیان در قبال آنهاست.

برای مواجهه سهل با برخی از رفتارهای کودکانه سالمندان، بهتر است صبور بر این احوالات باشید و بپذیرید هیچ از یک این رفتارها به قصد یا نیت خاصی انجام نمی گیرد، بلکه این طرز برخوردها و شیوه سخن گفتن ها نتیجه سالمندی و اقتضای دوران کهولت سن است که مفری از آن هم نیست.

احترام، هرگز فراموش نشود

حرمت گذاشتن به سالمندان و حفظ جایگاه آنان در خانواده، موجب تقویت حس ارزشمندی آنها می شود و نشانه ای بر قدرشناس از زحمات بی دریغ انان در طول یک عمر زندگی پربرکت شان است.

بسیاری از سالمندان زودرنجی های سریع و حساسیت های بیش از حد دارند که همین عامل گاهی اوقات موجب متوقع شدن آنها از اطرافیانشان می شود.

در این سن و سال، لازم است بیش از پیش به آنها توجه و محبت ابراز نمایید تا احساس زیادی بودن یا سربار بودن نکنند، مثلاعلیرغم خستگی و یا مشغله زیاد، می توانید زمانی را برای بودن به آنها  اختصاص دهید و یا در تصمیمات مهم زندگی با آنها مشورت کرده و در صورت لزوم از تجارب مفیدشان بهره ببرید.

همچنین بهتر است مواظب کلام‌تان باشید برای گفته هایشان، هر چند غیرمفید، ارزش قائل شوید و با جملاتی چون«مثل بچه‌ها فکر و عمل می‌کنی»، «شما قدیمی هستی»، «زمانه تغییر کرده است» و …. حرمت شان را نشکنید.

یادتان باشد، هرگز نسبت به سالمندان حس ترحم نداشته باشید، این رفتار شایسته احوال آنان نیست، چه بسا درک این حس از جانب آنها، نه تنها از هزاران رفتار و کلام ناشایست عذاب‌آورتر است بلکه به شدت باعث فرو ریختن عزت نفس و تکدر خاطرشان می شود.

حفظ استقلال سالمند الزامی است

عدم استقلال مهمترین دغدغه‌ فکری و روانی بسیاری از سالمندان است که به واسطه بیماری و یا زندگی در خانه یکی از فرزندان، مجبور به پذیرش آن هستند.

سالمندان از این که روزی همه کاره بودند و امروز هیچ اختیاری در قبال خود و زندگی شان ندارند، احساس ناخوشایندی دارند که این حقیقت برای آنان به مثابه فقدان شخصیت، احترام و استقلال معنا می شود. نبود استقلال و سلب قدرت و اختیارات از سالمند فرمانده، چون ضربه کاری است که روح و روان او را به یکباره در هم می پیچید و موجب تقابل و جبهه گیری و یا بروز اختلاف و عدم سازگاری با اطرافیان بخصوص فرزندان می شود.

برای مواجهه با این مساله توصیه می کنیم تا آنجایی که ممکن است، سالمندان را وابسته به دیگران نکنید، چه بسا این بزرگترین خدمت به سالمندان است که بواسطه آن می توانند کرامت و حرمت انسانی خویش را در پرتو استقلال محقق و پویا نگاه دارند.

بهتر است اجازه دهید سالمندتان، خود، به کارهایش رسیدگی کند و در صورت عدم توانایی افراطی و یا نیازمندی مدام به شما، تقاضای کمک او را بپذیرید و یا تقبل مسئولیت کنید و در صورت پذیرش نیز، با کلامی شیرین و رفتاری محبت آمیز، مدام به او این مهم را تفهیم کنید که احساس شادی و لذت دارید وقتی کنار او هستید و همگام با وی به انجام برخی از امور می پردازید.

از سوی دیگر، همانطور که تفریط از مراقبت  پسندیده نیست، افراط در این امر هم، هرگز توصیه نمی شود، بهتر است در مراقبت از سالمندان میانه رو عمل کنید،  نه بی خیال آنان شوید و نه از سر دلسوزی و محبت زیاد، رسیدگی های بدون ضرورت داشته باشید، چه بسا رفتارهای محبت آمیز افراطی اگر چه در ظاهر مفید است، اما در باطن خیانتی بزرگ در حق سالمند بشمار می آید که حس پیری، از کار افتادگی پیش از موعد مقرر را به انان تلقین می کند.

احوالات مختلف  سالمندان را دریابید

سالمندان به موازات افزایش سن، دچار تحولات جسمی و روانی متعددی می شوند که معمولا کاملا متفاوت با احوالات دوران جوانی و میانسالی شان است، مثلا ممکن است سالمندی در جوانی فرد بی باک و جسوری بوده اما در حال حاضر در کنج عافیت و محافظه کاری نشسته باشد؛ در این شرایط ،حتی برای  تقویت روحیه آنان هم شده، هرگز به صلاح نیست وضعیت حالشان را با روزگار دیروزشان مقایسه کنید یا با طنز و کنایه آن را به رخ شان بکشید.

اگر چه ممکن است سالمندان از سر حسرت، گذشته شان را روایت کنند، اما یادتان باشد تا آنجایی که تضعیف روحیه شان نشود، همگام انها باشید، بهتر است دل به حرف هایشان دهید و همزمان با تایید سخنانشان متذکر این مطلب شوید که همگان به زمان کهنسالی وضعیتی به مانند آنها را تجربه خواهند کرد مانند فلان کسان، بهتر است از افراد ناتوان تر از انها یاد کنید و انان را به شکر گذاری حال مساعدشان دعوت نمایید.

حس مفید بودن را تقویت کنید

معمولا سالمندان با وجود ضعف و ناتوانی جسمانی و یا آسیب پذیری در برابر بیماریها همواره در تلاشند که به خود و دیگران این مهم را ثابت کنند که هنوز مانند گذشته سالم هستند و می توانند فرد موثری باشند.

حال اگر اطرافیان بتوانند از نظر ذهنی حس موثر و مفید بودن را به سالمندشان القاء کنند، نه تنها باعث می شوند آنان جایگاه  خود را مخاطره آمیز نبینند بلکه با افزایش اعتماد به نفس شان، موجب کاهش احساس ترس و اضطرابشان نیز شوند.

بی تردید اکثر سالمندان توانمندی های خاصی دارند که اگر فرصت و موقعیت اجرا پیدا کنند و یا تایید این امر را در پیشبرد اهداف در رفتار و کلام اطرافیانشان دریابند بطورحتم می توانند سازمان مندیهای مفید به فایده ای در ارکان مختلف زندگی خود و دیگران داشته باشند و هرگز احساس غیرموثر بودن نکنند.

مراقب سلامت سالمندان باشید

ضعف و اختلال در حافظه، از دست دادن شغل و بازنشستگی، مرگ همسر، ترک فرزندان و ابتلا به بیماری‌های مزمن از مهمترین مسائل تجربه شده در این دوران است که باعث اختلال در سلامت روان و نا امیدی از زندگی می گردد؛ احساس پوچی، افسردگی، انزوای اجتماعی، مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی از مسائل جدی مخل در سلامت روان سالمندان است.

یکی از شاخص های سلامت روان  و شیوه‌ مقابله‌ای برای کاهش اثرات سالمندی، معنویت است، تقویت روحیه و اعتقادات مذهبی و شرکت در مراسم مذهبی و انجام فرایض دینی مانند نماز، نقش مهمی در پیشگیری از انزوا و افسردگی، امیدواری، رضایت از زندگی و آرامش روانی سالمندان دارد، چه بسا تحقیقات نشان داده است  سالمندانی که اعتقادات مذهبی و معنوی قوی دارند معمولا احساس راحتی و حمایت بیشتری دارند.

از سوی دیگر، تغذیه مناسب یکی از مهمترین مولفه ضروری برای داشتن زندگی سالم و بانشاط در دوران سالمندی است.

در رژیم غذایی سالمند خود موارد زیر را لحاظ بفرمایید: نان و غلات، میوه و سبزی، پروتئین(نواع گوشت، حبوبات، تخم مرغ، حبوبات و مغزها)، لبنیات(شیر، ماست، دوغ، کشک و پنیر)،  آب و مایعات.